Het is al weer meer dan 10 jaar geleden dat ik een PAO opleiding over intern en extern toezicht heb ontwikkeld en een jaar of 5 heb gegeven. In die tijd was dit thema, de relatie tussen intern en extern toezicht in het (semi)publieke domein een nieuw thema. De respectievelijke inspecties richtten zich toen alleen op het bestuur en de uitvoering en niet op het interne toezicht. Als inspecties concludeerden dat de bestuurder het probleem was, konden zij daar niks mee doen, want intern toezichthouders waren de werkgever. En het was in de meeste semipublieke domeinen – zoals  onderwijs, zorg, jeugdzorg, sociale huisvesting – ongebruikelijk dat een inspectie met de Raad van Toezicht (Commissarissen) sprak.

Het was ook de tijd van de vele schandalen in de semipublieke sector (Vestia, Rochdale, Amarantis, etc). En er was een ontwikkeling in de zorg dat na een calamiteit niet vooral werd gekeken naar de betrokken medisch specialisten en hun maatschap, maar ook naar de Raad van Bestuur van het betrokken ziekenhuis en zelfs ook naar de Raad van Toezicht. Dat laatste was vooral nieuw.

Tegenwoordig is de wet- en regelgeving in de sectoren aangepast en heeft de inspectie ook oog voor de governance, is er vaker regulier contact tussen extern en intern toezicht en kan een inspectie ingrijpen bij bestuur en intern toezicht als dat nodig is.

Of dit allemaal werkelijk leidt tot beter bestuur en betere prestaties van de organisaties zelf is niet onderzocht, en waarschijnlijk ook nooit onomstotelijk aan te tonen. Ik zie vooral dat er een belangrijk bewustwordingsproces op gang is gebracht de afgelopen 10-15 jaar. En dat heeft weer geleid tot een professionaliseringsslag in intern toezicht in het (semi)publieke domein. Er is meer aandacht voor principes van goed bestuur, (permanente) opleiding, (zelf)evaluaties, rolvastheid, brede informatievergaring o.a. via contact met de belanghebbenden en de dynamiek van de interacties tussen bestuur en toezicht en toezichthouders onderling. Dat ligt niet alleen aan de veranderde rol van het externe toezicht, het was een samenspel van factoren, waarin het externe toezicht wel als stok achter de deur heeft gewerkt.

[deze blog is rond 18 augustus 2024 op LinkedIn geplaatst (toen ik even geen toegang tot website had)]